Lý thuyết về Amin

I. ĐỊNH NGHĨA

- Các định nghĩa về amin:
     + Amin là sản phẩm thu được khi thay thế nguyên tử H trong phân tử NH₃ bằng các gốc hiđrocacbon. (chỉ đúng với amin đơn chức).

Amoniac

     + Amin là sản phẩm thu được khi thay thế nguyên tử H trong hidrocacbon bằng nhóm -NH₂ (chỉ đúng với amin bậc 1).
     + Amin là hợp chất hữu cơ trong phân tử chỉ chứa 3 nguyên tố: C, H và N.
- Bậc của amin là số gốc hiđrocacbon liên kết với nguyên tử N.

Amin bậc 1                                               Amin bậc 2                                             Amin bậc 3

- Công thức tổng quát của amin:

C_xH_yN_z (x, y, z thuộc N^*; y ≤ 2x + 2 + z; y chẵn nếu z chẵn; y lẻ nếu z lẻ).   
Hoặc C_nH_2n+2-2k+tN_t (n thuộc N^*; k thuộc N; t thuộc N^*).

Số liên kết pi + số vòng trong phân tử amin = (2x + 2 + t - y)/2.
Nếu là amin bậc I thì công thức tổng quát có thể đặt là: C_nH_2n+2-­2k-t(NH₂)_t..

II. DANH PHÁP

1. Tên thay thế

Tên amin = Tên của hiđrocacbon tương ứng + Số thứ tự của C chứa nhóm NH₂ + amin

2. Tên gốc chức

Tên amin = Gốc hiđrocacbon + amin

3. Tên thường

Anilin…

III. TÍNH CHẤT VẬT LÍ

- Các amin có khả năng tan tốt trong nước. Độ tan trong nước giảm khi số nguyên tử C tăng.
- Giữa amin và nước có liên kết Hiđro liên phân tử
- Metylamin, đimetylamin, trimetylamin và etylamin là chất khí, có mùi khai; các amin còn lại đều tồn tại ở trạng thái lỏng, rắn. Anilin: lỏng, không màu, độc ít tan trong nước dễ bị oxi hóa chuyển thành màu nâu đen.

IV. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC

1. Tính bazơ

a. Giải thích tính bazơ của các amin

     Do nguyên tử N trong phân tử amin còn cặp e chưa sử dụng có khả năng nhận proton.

b. So sánh tính bazơ của các amin

- Nếu nguyên tử N trong phân tử amin được gắn với gốc đẩy e (gốc no: ankyl) thì tính bazơ của amin mạnh hơn so với tính bazơ của NH₃. Những amin này làm cho quỳ tím chuyển thành màu xanh.
- Nếu nguyên tử N trong phân tử amin gắn với các gốc hút e (gốc không no, gốc thơm) thì tính bazơ của amin yếu hơn so với tính bazơ của NH₃. Những amin này không làm xanh quỳ tím.
- Amin có càng nhiều gốc đẩy e thì tính bazơ càng mạnh, amin có càng nhiều gốc hút e thì tính bazơ càng yếu.

2. Các phản ứng thể hiện tính bazơ

a. Phản ứng với dung dịch axit

CH₃NH₂ + H₂SO₄ → CH₃NH₃HSO₄
2CH₃NH₂ + H₂SO₄ → (CH₃NH₃)₂SO₄
CH₃NH₂ + CH₃COOH → CH₃NH₃OOCCH₃

b. Phản ứng với dung dịch muối tạo bazơ không tan

2CH₃NH₂ + MgCl₂ + 2H₂O → Mg(OH)₂ + 2CH₃NH₃Cl

3. Phản ứng nhận biết bậc của amin

- Nếu là amin bậc I khi phản ứng với HNO₂ tạo khí thoát ra:

RNH₂ + HNO₂ → ROH + N₂ + H₂O

Anilin phản ứng tạo muối điazoni ở 0 → 5⁰C:

C₆H₅NH₂ + HNO₂ → C₆H₅N₂⁺Cl^- + 2H₂O

- Nếu là amin bậc II thì tạo hợp chất nitrozo màu vàng nổi trên mặt nước:

RNHR’ + HNO₂ → RN(NO)R’ + H₂O

- Amin bậc III không có phản ứng này.

4. Phản ứng nâng bậc amin

RNH₂ + R’I → RNHR’ + HI
RNHR’ + R’’I → RNR’R’’ + HI

5. Phản ứng riêng của anilin

- Anilin là amin thơm nên không làm đổi màu quỳ tím thành xanh.
- Anilin tạo kết tủa trắng với dung dịch nước Brom:

→ Phản ứng này được dùng để nhận biết anilin.

V. ĐIỀU CHẾ

1. Hiđro hóa hợp chất nitro

C₆H₅NO₂ + 6H → C₆H₅NH₂ + 2H₂O (Fe/HCl)

2. Dùng kiềm mạnh đẩy amin ra khỏi muối amoni

C₆H₅NH₃Cl + NaOH → C₆H₅NH₂ + NaCl + H₂O
→ Phản ứng này dùng để tách anilin ra khỏi hỗn hợp.

3. Thay thế nguyên tử H của NH₃  (phản ứng nâng bậc)

NH₃ + RI → R - NH₂ + HI
Bài viết liên quan:

• Lý thuyết về Fructozo
• Luyện tập cấu tạo và tính chất của Cacbohidrat